İklim değişikliği, günümüzün en büyük küresel sorunlarından biri. Artan sera gazı emisyonları çevreyi ve insan yaşamını doğrudan tehdit ediyor. Bu nedenle dünya genelinde hükümetler, kurumlar ve işletmeler karbon salımını azaltmaya yönelik çözümler üretmeye çalışıyor. İşte bu çözümlerden en etkili olanlardan biri Emisyon Ticaret Sistemi (ETS).
Emisyon Ticaret Sistemi Nedir?
Emisyon Ticaret Sistemi, ülkelerin veya bölgelerin belirlediği sera gazı azaltım hedeflerine ulaşmasını sağlamak için geliştirilmiş piyasa temelli bir mekanizmadır. Mantığı oldukça basittir:
- Atmosfere salınabilecek toplam sera gazı miktarı için bir üst sınır belirlenir.
- Bu sınır, işletmelere emisyon hakkı (izin) olarak dağıtılır.
- İşletmeler bu hakları kullanır, fazla kalan haklarını satabilir ya da ihtiyaç duyarsa başka bir işletmeden satın alabilir.
Kısacası ETS, “kirleten öder” prensibine dayanır, ancak aynı zamanda daha az kirleten kazanır mantığıyla çevre dostu yatırımları teşvik eder.
ETS Nasıl İşler?
Emisyon Ticaret Sistemi, dört temel adımda işler:
- Üst Sınırın Belirlenmesi
Düzenleyici kurum, yıllık sera gazı emisyonu için bir tavan değer belirler. Bu değer, her yıl kademeli olarak azaltılabilir. - İzinlerin Dağıtılması
İşletmelere ücretsiz ya da ihale yoluyla belirli miktarda emisyon hakkı verilir. - Ticaret
Daha az emisyon yapan şirketler, ellerindeki fazla hakları piyasada satar. İhtiyacının üzerinde emisyon üretenler ise bu hakları satın almak zorunda kalır. - Doğrulama ve Denetim
İşletmelerin raporladığı emisyonlar bağımsız kuruluşlarca doğrulanır. Hedeflere uymayanlara cezai yaptırımlar uygulanır.
ETS’nin Avantajları
Emisyon Ticaret Sistemi sadece çevreyi korumakla kalmaz, aynı zamanda ekonomik açıdan da önemli faydalar sağlar:
- Maliyet Etkinliği: İşletmeler, emisyon azaltımını en düşük maliyetle gerçekleştirme imkânı bulur.
- Yenilik Teşviki: Temiz enerji yatırımları, enerji verimliliği projeleri ve teknolojik gelişmeler hızlanır.
- Gelir Fırsatları: Az emisyon salımı yapan işletmeler, fazla haklarını satarak ek gelir elde edebilir.
- Şeffaflık: Piyasa temelli mekanizma sayesinde karbonun gerçek maliyeti ortaya çıkar.
Türkiye’de ETS’nin Geleceği
Türkiye, iklim politikaları kapsamında kendi Emisyon Ticaret Sistemi’ni kurmaya hazırlanıyor. Taslak yönetmeliğe göre ETS, 2026–2027 yıllarını kapsayan bir pilot dönemle başlayacak. Bu aşamada belirli sektörlerdeki işletmeler sisteme dahil olacak ve uygulamayı deneyimleme fırsatı bulacak.
Ardından 2028 itibarıyla ETS tam anlamıyla yürürlüğe girecek ve işletmeler, sera gazı emisyon izinleri ve tahsisat yükümlülükleriyle birlikte karbon piyasasında aktif rol üstlenecek. Böylece Türkiye hem kendi iklim hedeflerine ulaşmayı kolaylaştıracak hem de Avrupa Birliği’nin karbon düzenlemeleriyle daha uyumlu hale gelecek.
Bu geçiş süreci, işletmeler için düşük karbonlu üretim ve enerji verimliliği yatırımlarını hızlandıracak, ülke içinse sürdürülebilir kalkınma yolunda önemli bir dönüm noktası olacak.
Kaynakça
